بذل مدت از نظر شرع و قانون حق شوهر است و زن به خودی خود حق انحلال نکاح موقت را ندارد. مگر از شوهر خود وکالت در بذل مدت داشته باشد و یا به جهت عسر و حرج از دادگاه تقاضای بذل مدت نماید.
منظور از عسر و حرج اثبات شرایطی است که زندگی زناشویی را برای زن مشکل ساخته و وی قادر به ادامه زندگی با شرایط کنونی نیست. متاسفانه زن برای رهایی از قید زوجیت باید بتواند چنین دلایلی را در دادگاه اثبات کند و دادگاه در صورت اقناع حکم به بذل مدت خواهد داد.
مراحل رسیدگی به درخواست الزام به بذل مدت:
طرح دعوا و تهیه دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی:
زن باید با داشتن مدارک ذیل به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست الزام زوج به بذل مدت را ثبت نماید.
مدارک و منضمات مورد نیاز جهت طرح دعوای الزام به بذل مدت متعه :
الف) تصویر مصدق سند ازدواج (اجباری)
در صورت نبود این مدرک می توان از روش های ذیل اثبات زوجیت نمود:
1- استماع شهادت شهود و مطلعين. 2- درخواست استعلام. 3- شماره پرونده استنادي. 4- ساير دلايل و منضمات. 5- تحقیقات محلی
ب) به همراه داشتن کارت ملی
2-دادگاه تعیین وقت رسیدگی می کند و در روز رسیدگی دلایل عسر و حرج زن را بررسی می نماید.
در صورت لزوم قرار استماع شهادت شهود یا تحقیقات محلی صادر می کند تا بتواند عسر و حرج زن را احراز کند.
عسر و حرج می تواند شامل موارد ذیل باشد:
1- ترک زندگي خانوادگي توسط زوج حداقل به مدت 6 ماه متوالي يا ۹ ماه متناوب در مدت يک سال بدون عذر موجه.
۲ـ اعتياد زوج به يکي از انواع مواد مخدر يا ابتلاي وي به مشروبات الکلي که به اساس زندگي خانوادگي خلل وارد آورد و امتناع يا عدم امکان الزام وي به ترک آن در مدتي که به تشخيص پزشک براي ترک اعتياد لازم بوده است.
۳ـ محکوميت قطعي زوج به حبس پنج سال يا بيشتر.
۴ـ ضرب و شتم يا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعيت زوجه قابل تحمل نباشد. سوابق شکایت از زوج توسط زوجه یا احکام صادره در این خصوص احراز عسر و حرج توسط دادگاه را سهل‌تر خواهد کرد.
۵ـ ابتلاء زوج به بيماريهاي صعب العلاج رواني يا ساري يا هر عارضه صعب العلاج ديگري که زندگي مشترک را مختل نمايد. وجود مدارک پزشکی در این خصوص لازم است و در بسیاری از مواقع دادگاه قرار ارجاع به پزشکی قانونی صادر می نماید.
6- استنکاف از پرداخت نفقه در صورتی که حین عقد پرداخت نفقه شرط شده باشد.
7- ناتوانی جنسی مرد
8- ازدواج مجدد بدون رضايت همسر اول
9- سوء معاشرت مرد: رفتارهای بد شوهر از جمله خشونت، اذیت و زدن زوجه و دیگر رفتارهایی که می تواند زندگی زناشویی را مختل نمایند، می تواند دلیلی برای اثبات عسر و حرج زوجه شوند. زن اگر بتواند با گواهی پزشکی قانونی، صورتجلسه پلیس، شهادت شهود و دیگر دلایل، دست بزن داشتن مرد را ثابت کند، دادگاه ها معمولاً حکم به طلاق عسر و حرجی می دهند.
هر وضعیتی که زن را دچار اذیت فراوان کند به طوری که امکان ادامه زندگی برای وی دشوار گردد می تواند از موارد عسر و حرج محسوب گردد.
3-در صورت احراز دلایل عسر و حرج دادگاه قرار ارجاع به داوری صادر می نماید. پس از صدور قرار ارجاع به داوری ، هر یک از زوجین مکلفند ظرف مدت یک هفته داور خود را به دادگاه معرفی کند.
داوران باید مسلمان، متعهد، دارای حسن شهرت و حداقل 30 سال داشته باشند و تا حدودی به وضعیت روحی زوجین آشنا باشند، دقت کنید می توانید با نوشتن لایحه ای برای دادگاه و اظهار عدم امکان تعیین داور توسط خودتان، از دادگاه بخواهید شما را به داوری موجود در مجتع قضایی ارجاع نماید. هزینه ی داوری مستقر در دادگاه ها، هم اکنون 200 هزار تومان است.
در صورت عدم حضور یکی از طرفین در دادگاه یا امتناع از تعیین داور، دادگاه راساً از طرف وی تعیین داور می کند.
داوران سعی در اصلاح بین زوجین می نمایند و چنانچه موفق به اصلاح نگردند مراتب را به دادگاه اعلام می نماید. باید گفت امروزه داوری در پرونده های طلاق به امری تشریفاتی تبدیل شده است زیرا در اکثر موارد داوری در رفع اختلاف زوجین کارگشا نیست و حتی نظریه داوران برای دادگاه اهمیت چندانی ندارد.
4-دادگاه حکم به الزام به بذل مدت صادر می کند. این حکم ظرف 20 روز قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه های تجدیدنظر استان و پس از انقضای این مدت ظرف 20 روز قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور است.
5-زوجه پس از قطعیت می تواند نسبت به ثبت حکم صادره با موضوع بذل مدت به دفاتر اسناد مراجعه و نسبت به ثبت بذل مدت اقدام نماید.
مهریه در بذل مدت:
در صورتی که در مدت نکاح موقت بین زوجین رابطه زناشویی برقرار شده باشد، زن مستحق تمام مهریه خواهد بود. اما در صورتی بین زوجین نزدیکی صورت نگرفته باشد، نیمی از مهر به زن تعلق می گیرد.
نفقه در بذل مدت:
اصولاً به زن در ازدواج موقت نفقه تعلق نمی گیرد. لذا امکان مطالبه نفقه یا شکایت از عدم پرداخت نفقه برای زنی که به عقد موقت درآمده وجود ندارد. همچنین زن حق ندارد جهت ندادن نفقه از سوی شوهر ادعای عسر و حرج نموده و درخواست الزام به بذل مدت نمایدزیرا در نکاح موقت نفقه بر عهده زوج نیست. مگر اینکه ضمن عقد به لزوم پرداخت نفقه اشاره شده باشد. در این صورت امکان مطالبه نفقه و به تبع آن الزام به بذل مدت به علت عدم پرداخت نفقه برای وی وجود دارد.
عده بذل مدت
برای زن دو طهر است. اگر زن در سن یائسگی نباشد اما عادت ماهانه نشود، باید 45 روز عده نگه دارد.
اگر زن حامله باشد، مدت عده تا زمان وضع حمل خواهد بود.
نمونه رای الزام به بذل مدت
چکیده رای
در صورت تحقق عسر و حرج برای زوجه در ازدواج موقت، دادگاه می‌تواند زوج را به بذل باقی‌مانده مدت اجبار نماید.
خلاصه جریان پرونده
خانم ص.الف. فرجام‌خوانده با وکالت آقای ح.الف. در تاریخ ۱۲/۹/۸۷ دادخواستی به طرفیت آقای م.ن. به خواسته صدور حکم مبنی بر اجبار و الزام خوانده به بذل مدت ازدواج موقت با عنایت به عسر و حرج ایجاد شده تسلیم دادگستری گلپایگان نموده و رسیدگی به شعبه اول دادگاه عمومی ارجاع گردیده است. وکیل در توضیح خواسته اعلام داشته موکله از تاریخ ۲۹/۸/۷۸ به مدت ۹۹ سال به عقد موقت خوانده درآمده است لیکن خوانده از تاریخ سال ۱۳۸۰ تا حال حاضر در زندان است و شرایط تعذر و عسر و حرج به جهات شرعی و قانونی و اخلاقی برای موکله ایجاد گشته به طوری که تحمل این شرایط برای موکله امکان ندارد و زوج مرتکب سوء معاشرت و جرمی که مخالف حیثیت خانواده است گردیده لذا درخواست حکم به انحلال زوجیت و قطع بقیه مدت نکاح موقت وفق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی نموده است.
در جلسات دادگاه نیز همین مطالب از سوی وکیل خواهان تکرار گردیده و خوانده طی لایحه‌ای با عنایت به اینکه ادعای خواهان برای سومین بار در همین شعبه بدوی مطرح و منجر به صدور حکم گردیده و با اعتراض وی پرونده به دیوان‌عالی کشور ارسال و دادنامه تأیید شده است و ادعای وی در خصوص اینکه از سال ۱۳۸۰ در زندان هستم دروغ است و از طرفی اگر زندگی با من مشکل است چرا در سال ۱۳۸۴ درخواست ثبت واقعه ازدواج موقت را نموده است و هدف خواهان از طرح این ادعاها فقط و فقط جهت معاف نمودن فرزندانش از خدمت سربازی است و ازدواج موقت وی فقط به خاطر سودجویی بوده است و منظورش از بین بردن شرف و انسانیت بنده است.
خلاصه اینکه کلیه موارد خواسته خواهان طبق مدارک موجود مردود است (ص۳۶) رییس زندان گلپایگان سوابق محکومیت خوانده را در تاریخ ۲۷/۱/۹۱ اعلام داشته (ص ۱۰۸) دادگاه با اعلام ختم رسیدگی طی دادنامه شماره ۰۳۵۳ ـ ۱۰/۴/۱۳۹۱ در خصوص دعوی خواهان خانم ص.الف. به طرفیت آقای م.ن. به خواسته اجبار به بذل مدت ازدواج موقت و انحلال رابطه زوجیت موقت، با عنایت به احراز رابطه زوجیت موقت فی مابین و پاسخ استعلام سوابق خوانده از زندان گلپایگان و نظر به اینکه فلسفه ازدواج چه دایم و چه موقت، صرف‌نظر از رفع حوایج جنسی، احساس آرامش روحی و روانی زن و مرد است و در صورت تحقق عسر و حرج در ادامه زندگی مشترک، مشمول ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی می‌باشد و با توجه به‌مراتب تداوم زوجیت موقت را موجب عسر و حرج شدید زوجه دانسته و با تنقیح مناط از وحدت ملاک ماده فوق‌الاشعار حکم به اجبار زوج به بذل باقی مدت نکاح موقت و نهایتاً انحلال رابطه زوجیت موقت منعقده فی مابین مشارالیه و خواهان صادر و اعلام می‌نماید.
متعاقب ابلاغ دادنامه آقای م.ن. اقدام به تجدیدنظرخواهی نموده و شعبه ۱۹ دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان به موجب دادنامه ۱۰۱۰ مورخ ۲۷/۸/۱۳۹۱ با عنایت به دلایلی که احصاء نموده و اینکه در صورت وجود عسر و حرج برای زوجه دادگاه می‌تواند از وحدت ملاک ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی تنقیح مناط نموده و زوج را اجبار به بذل باقی‌مانده مدت نکاح موقت نماید هکذا فتوای مقام معظم رهبری و آیت‌اله مکارم شیرازی و نظریه مشورتی شماره ۴۱۴۰/۷ مورخ ۲۷/۲/۶۴ اداره حقوقی که حکایت از امکان الزام زوج به بذل مدت در صورت وجود عسر و حرج دارد با توجه به‌مراتب ضمن رد تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدیدنظر خواسته را تأیید نموده است. در این مرحله آقای م.ن. اقدام به فرجام‌خواهی نموده و اعلام می‌دارد در سراسر کلام‌الله مجید را که بازبینی فرمایید اجبار در کار زندگی و زناشویی نیست چطور بایستی در زندگی بنده، از هم پاشیدن آن مورد اجبار قرار گیرد. اگر گرفتار زندان مالی شده‌ام بر اساس نوسانات اقتصادی کشور بوده در نهایت تقاضای نقض دادنامه فرجام‌خواسته را نموده است. پرونده پس از طی تشریفات به‌دیوان‌عالی کشور ارسال و رسیدگی به این شعبه ارجاع گردیده است.
رای دیوان
اعتراض فرجام‌خواه با توجه به رسیدگی‌هایی که از ناحیه دادگاه به عمـل آمده است وارد نیست و دادنامه فرجـام‌خواسته بنا به جهات و استدلال‌های مندرج در آن مغایرتی با موازین شرعی و قانونی و محتویات پرونده ندارد و از لحاظ رعایت اصول دادرسی نیز اشکال عمده‌ای که نقض را موجب گردد مشهود نیست علی‌هذا دادنامه مورد رسیدگی فرجامی به شماره ۱۰۱۰ ـ ۲۷/۸/۹۱ صادره از شعبه نوزدهم دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان فاقد اشکال مؤثر تشخیص و ابرام می‌گردد.
رییس شعبه ۲۳ دیوان‌عالی کشور ـ مستشار
انصاری ـ جعفری
نویسنده: ریحانه خلیلی وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی
بدون دیدگاه