ارث

یکی از قدیمی ترین دعاوی و اختلافات بشری مسئله ارث و نحوه تقسیم آن بوده و هست و شایع بین همه جوامع و فرهنگ ها است. ارث در معنای حقوقیش به معنای انتقال قهری و قانونی اموال و دارایی های فردی است که فوت شده به وراث وی.

انواع طبقات ارث

اقربا و خویشاوندانی که در ارث متوفی شریک هستند، از منظر قانون مدنی به دو دسته سببی و نسبی تقسیم می شوند. تنها خویشاوند سببی که ارث می برد همسر است.

اما در بین خویشاوندان نسبی همانطور که می دانید بهره مندی افراد از ارث در طبقات مختلفی صورت می گیرد. به این ترتیب که افراد با توجه به نسبتی که با فرد متوفی دارند از ارث بهره می برند.

1. اولین طبقه: والدین، فرزندان و فرزندان فرزندان
2. دومین طبقه :اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها
3. سومین طبقه:خواهران، برادران والدین و اولاد آنها

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column css=”.vc_custom_1605357286061{background-image: url(https://noorlaw.ir/wp-content/uploads/2020/07/favicon-1.png?id=3819) !important;}”][vc_hoverbox image=”4608″ primary_title=”وکیل و مشاوره تخصصی در پرونده شما” hover_title=”با ما تماس بگیرید.” hover_background_color=”chino”]

22864935 – 09304430220

[/vc_hoverbox][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]

نحوه تقسیم ارث و میراث در بین طبقات آن

طبقه اول : اگر متوفّی از دار دنیا فقط یک پدر یا یک مادر داشته باشد، تمام ارث، به وی خواهد رسید. هم‌چنین، اگر فقط یک پسر یا فقط یک دختر یا فقط یک نوه داشته باشد، باز هم تمام ارث به وی می‌رسد. اگر فقط همسر داشته باشد، فقط شوهر تمام ارث را می‌برد و زن از شوهرش، بیش از یک‌چهارم ارث نخواهد برد و تصمیم درباره‌ی مابقی ارث در اینجا با حاکم است. اگر متوفّی فقط پدر و مادر داشته باشد، یعنی ازدواج نکرده و هیچ فرزند یا نوه‌ای نداشته باشد، مادر یک‌سوم و پدر دوسوم ارث می‌برند. اگر متوفّی، فقط پدر و مادر و همسر داشته باشد، شوهر یک‌دوم، مادر یک‌سوم و مابقی به پدرش (یعنی یک‌ششم در اینجا) ارث می‌رسد و اگر میّت، مرد باشد، زنش یک‌چهارم و مادرش یک‌سوم ارث می‌برند و مابقی به پدرش می‌رسد. اگر متوفّی از افراد این طبقه فقط چند فرزند داشته باشد، در صورتی که فرزندانش همگی پسر یا دختر باشند، ارث را مساوی و اگر پسر و دختر باشند، به پسر‌ها دو برابر دختر‌ها ارث می‌رسد. حال اگر در کنار فرزندان، همسر متوفی هم زنده باشد و یا یکی از پدر و مادر وی هم زنده باشند، ابتدا سهم این‌ها (یعنی همه به جز فرزندان) که به‌صورت کسر است، داده می‌شود: شوهر یک‌چهارم و زن یک‌هشتم، پدر یا مادر هم یک‌ششم و سپس مابقی ارث، به نحوی که در مورد ۵ گفته شد بین فرزندان تقسیم می‌گردد.

طبقه دوم : اگر هیچ وارثی در طبقه‌ی اول اعم از پدر، مادر، فرزند یا نوه یا نتیجه وجود نداشته باشد، به سراغ ورّاث این طبقه می‌آییم که عبارتند از: پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر و فرزندان خواهر و برادر در صورتی که هیچ خواهر و برادری زنده نباشد. بنابراین، اگر میّت یک برادرزاده و یک خواهر داشته باشد، به برادرزاده ارثی نمی‌رسد. هر یک از افراد طبقه‌ی دوم، در صورتی که تنها وارث متوفّی باشد، حتی اگر فقط یک برادرزاده یا خواهرزاده باشد، تمام ارث را می‌برد. تفکیک مهمی در طبقه‌ی دوم بین برادر و خواهر‌های تنی و ناتنی وجود دارد. نکته‌ی مهم آن است که با وجود حتی یک برادر و خواهر تنی، ناتنی‌هایی که فرزند پدرِ ازدنیارفته‌ی متوفّی هستند، ارث نمی‌برند. این در حالی است که ناتنی‌هایی که فرزند مادرِ ازدنیارفته‌ی متوفّی هستند، در هر صورت ارث می‌برند. اگر متوفّی از افراد این طبقه، فقط دارای پدربزرگ و مادربزرگ باشد، باز هم باید تفکیک کنیم بین منتسبین به پدر متوفّی (که خودش از دنیا رفته است، چون شرط ورود به طبقه‌ی دوم، نبود هیچ‌یک از افراد طبقه‌ی اول بود) یعنی پدر و مادرِ پدر متوفّی و منتسبین به مادر متوفّی؛ یعنی پدر و مادرِ مادر متوفّی. در این صورت، یک‌سوم ارث را به پدر و مادرِ مادر متوفّی داده می‌شود که به تساوی بین خود تقسیم می‌کنند و دوسوم دیگر را به پدر و مادرِ پدر متوفّی داده می‌شود که به نسبت دو به یک بین خود تقسیم می‌کنند. همسر متوفّی اگر زنده باشد، همیشه ارث خود را که اگر شوهر باشد یک‌دوم و اگر زنِ متوفّی باشد، یک‌چهارم است، می‌برد و اگر مجموع کسر‌های ارث‌برندگان بیش ‌از یک شد، از سهم کسانی که منتسب به پدر متوفّی هستند کسر می‌گردد.

طبقه سوم : یک عمه یا خاله یا عمو یا دایی تمام ارث را می­برد. چند عمو یا چند عمه پدری یا مادری، تمام ارث بین آنها به صورت مساوی تقسیم می­شود. چند عمو و عمه پدری، تقسیم ماترک به نسبت دو به یک. چند عمو و عمه مادری، تقسیم ماترک به نسبت  مساوی. چند عمو و عمه پدری و چند عمو و عمه مادری،  عمو و عمه پدری: تقسیم ماترک به نسبت  دو به یک و عمو و عمه  مادری: تقسیم ماترک به نسبت مساوی. چند عمو و عمه پدری و یک عمو یا عمه مادری، عمو یا عمه مادری: یک ششم و چند عمو و عمه پدری: تقسیم ماترک به نسبت دو به یک. چند دایی  و چند خاله پدری یا مادری، تقسیم ماترک به نسبت مساوی. چند دایی و خاله پدری و چند دایی و خاله مادری، چند دایی و خاله مادری: یک سوم اموال به نسبت مساوی و چند خاله و دایی پدری: مابقی اموال به نسبت مساوی. چند دایی  و خاله پدری و یک دایی یا خاله مادری، خاله یا دایی مادری: یک ششم و چند دایی و خاله پدری: مابقی اموال به نسبت  مساوی. چند عمو و چند عمه و چند دایی و چند خاله، چند عمو و چند عمه: دو  سوم و چند دایی و چند خاله: یک سوم.

نکته 1) در طبقات ارث این است که در صورت زنده بودن طبقه اول، طبقه دوم از ارث محروم می شود. همچنین در صورت زنده بودن طبقه دوم، افراد طبقه سوم سهمی از ارث نمی برند.

نکته 2) اگر پدر یا مادری فوت کند و غیر از فرزندان، وارث دیگری در طبقه اول ارث نداشته باشد، اگر همه دختر باشند یا همه پسر باشند، تمام اموال بین آن‌ها به طور مساوی تقسیم می‌شود.

نکته 3) فوت و یا محجور شدن هر یک از ورثه تاثیر مستقیم دادرسی بر وراث خواهد داشت. در این شرایط با استناد به ماده ۱۰۵ قانون آئین دادرسی مدنی، دادرسی متوقف خواهد شد.

حصر وراثت

گام اول در تقسیم ارث، داشتن گواهی انحصار وراثت است .در این مورد می توانید اینجا مراجعه کنید.

 انحصار وراثت از طریق شورای حل اختلاف صورت می گیرد که معمولا شعبه آخرین محل سکونت فرد متوفی است. شورای حل اختلاف پس از رسیدگی و تعداد ورثه و نسبت هر یک از وراث با متوفی گواهی انحصار وراثت صادر می­کند.

برای رسیدگی به مسئله انحصار وراثت، بعد از انتشار آگهی حصر وراثت، از افراد می خواهند تا اگر وصیت نامه متوفی را در اختیار دارند به مراجع ذی صلاح مراجعه کنند. همچنین در صورتی که افرادی از متوفی طلب یا بدهی دارند باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و اطلاعات را ارائه دهند.

دقت کنید تقسیم ارث تنها پس از پرداخت تمام بدهی های متوفی و کسر یک سوم از ترکه باقی مانده بابت وصیت صورت می گیرد.

موانع ارث

اگر چه نحوه تقسیم ارث با توجه به طبقات متفاوت است اما در مواردی نیز ورثه از ارث محروم می شوند که این عوامل به شرح زیر است.

1. قتل: هنگامی که شخصی موروث خود را به قتل برساند از ارث محروم خواهد شد.
2. کفر: این مورد در شرایطی اتفاق می افتد که ورثه و موروث مذاهب متفاوتی داشته باشند ( مورث مسلمان و وارث غیر مسلمان باشد ) به این ترتیب مالی به این وراث تعلق نمی گیرد و در صورتی که وارث دیگری در همان طبقه یا طبقات دیگر نباشد، اموال به بیت المال می رسد.
3. ولدالزنا: فرزند ناشی از زنا از پدر و مادر خود ارث نمی برد.
4. لعان : لعان به دو شکل صورت می گیرد .

الف) لعان زن و شوهر: که باعث حرمت ابدی می شود و امکان رجوع به آن وجود ندارد.

ب) لعان اولاد و والد: این لعان را نفی والد نیز می نامند که با رجوع می توان رابطه توارث یک سویه ( یعنی تنها از طرف پدر به فرزند و نه بالعکس ) را برقرار کرد.

ارث در چه صورتی به دولت می‌رسد؟

اما شاید جالب‌ترین نکته ارث جایی باشد که برای متوفی وارثی شناسایی نمی ­شود و یا فرد متوفی جز همسر خود هیچ خویشاوند دیگری نداشته باشد و در این صورت اگر تنها وارث مرد همسر خود باشد، ارثیه زن فقط یک چهارم اموال شوهر می‌شود و مابقی اموال شوهر که هیچ وارثی ندارد به نفع دولت ضبط می‌شود.

اگر تعداد همسران یک مرد بیش از یکی باشد، همان میزان ارث که برای زن مشخص شده به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود یعنی در نهایت سهم کمتری به زنان می‌رسد.

دادگاه صالح برای تعیین ارث و نحوه تقسیم آن کدام است؟

با توجه به ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۲ قانون تصدیق انحصار وراثت که در سال ۱۳۰۹ مصوب شد، در صورت عدم تقسیم ترکه، دادگاه صالح برای رسیدگی به آن و تصدیق گواهی انحصار وراثت، دادگاه آخرین محل اقامت دائمی‌متوفی در نظر گرفته می‌شود که با توجه به مقررات موجود این مسئله در شورای حل اختلاف قابل پیگیری خواهد بود. در شرایطی که آخرین محل اقامت متوفی مشخص نباشد، دادگاه آخرین محل سکونت متوفی در ایران در نظر گرفته می‌شود و اگر در ایران زندگی نمی‌کرده است، دادگاهی که مال غیر منقول در ان واقع شده است، انتخاب می‌شود. اگر این چنین نبود دادگاهی که مال منقول در آن قرار دارد، دادگاه صالح رسیدگی خواهد بود. اگر هیچ یک از این شرایط وجود نداشته باشد، دادگاه محل سکونت یکی از ورثه صالح اعلام می‌شود. در شرایطی که ترکه بین وراث تقسیم شده باشد، دادگاه صالح با توجه به محل سکونت خوانده در نظر گرفته می‌شود.

ارث جنین و نحوه تقسیم با وجود آن

به موجب ماده ۹۵۷ قانون مدنی جنین به شرط اینکه زنده متولد شود از حقوق مدنی برخوردار می‌شود. بنابراین می‌توان گفت جنین نیز دارای شخصیت است و می تواند صاحب حق شود که مهمترین این حقوق عبارتند از :حق حیات ،حق ارث بردن، هدیه گرفتن و سایر موارد. جنین باید زنده متولد شود و منظور از زنده متولد شدن هم همین بس که جیغ بزند یا دست و پایی تکان دهد. پس حیات جنین پس از تولد حتی در یک لحظه هم برای ارث بردن او کافی است.

در صورتی که حین فوت مورث، جنینی وجود داشته باشد که ارث ببرد، اگر تنها وارث در آن طبقه جنین باشد، باید تا به دنیا آمدن جنین صبر کرد وگرنه مطابق قانون باید معادل سهم دو پسر برای آن کنار گذاشت.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_btn title=”انحصار وراثت” link=”url:https%3A%2F%2Fnoorlaw.ir%2Fprobate%2F|title:%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1%20%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AB%D8%AA||”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_btn title=”مهر و موم و تقسیم ترکه در دادگاه”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_btn title=”وکیل خوب در تهران” link=”url:https%3A%2F%2Fnoorlaw.ir%2Fthe-best-lawyer-in-tehran%2F|title:%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%20%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86||”][/vc_column][/vc_row]